Avondland: Recensie NRC

Lachen om Rita Verdonk, dat kan nu echt niet meer

Avondland van Sadettin Kirmiziyüz i.s.m. Trouble Man. Gezien: 22/9, Frascati Amsterdam. Inl: troubleman.nl

***

Theatermaker Sadettin Kirmiziyüz haalt de enige recensie, op 8weekly uit 2008 er even bij. Toen maakte hij al de solo Avondland, over de reis die hij met zijn moeder maakte van Zutphen via Istanbul naar Bursa, en verder: naar het geboortedorp van zijn moeder, en het familiegraf. Hij citeert uit het artikel: „De grote hoeveelheid elkaar opvolgende impressies zorgt ervoor dat niet alles even goed beklijft.” „Dat heb ik nu anders gedaan”, belooft Kirmiziyüz. „Minder impressies. En ik zal zorgen dat ze beter beklijven.”

De voorstelling die hij nu speelt, noemt Kirmiziyüz een ‘remake’. Nog altijd doorsnijdt hij geestige, verwarrende ervaringen en ontmoetingen op reis met twijfels en vragen over zijn identiteit. De in Zutphen geboren Kirmiziyüz draagt twee paspoorten. Om de dienstplicht in Turkije te ontlopen (hij is tenslotte een „linkse kunstenaar”) zou hij het Turkse kunnen inleveren. Maar wil hij dat wel? Hoeveel is dat paspoort hem waard? Wat betekent zijn Turkse afkomst eigenlijk voor hem? En wat zijn Nederlanderschap?

Kirmiziyüz zoekt de antwoorden op die vragen in losse, soms prangende sketches: over zijn familie en de krijgsgeschiedenis van Turkije – bijvoorbeeld de slag om Gallipoli (1915/1916). Hij beschrijft aanstekelijk het dynamische land dat hij leert kennen, en verhaalt van humoristische en ontroerende ontmoetingen met de Turkse kapper (een vredelievende boeddhist, maar niet tegenover Joden), opdringerige schoenenpoetsers en een arts die graag naar Nederland zou komen, omdat hij het politieke klimaat in Turkije zorgwekkend vindt.

Maar dat vindt Kirmiziyüz intussen ook van Nederland. In 2008 kon hij nog grappen maken over Trots op Nederland van Rita Verdonk, maar nu „zegt onze premier dat hij Nederland wil teruggeven aan de Nederlanders, en wordt van mijn ouders beweerd dat zij haat- paleizen bezoeken”. Kirmiziyüz staat zichzelf hierover af en toe een felle, vertwijfelde uitbarsting toe, die de urgentie van deze remake duidelijk maakt. Zijn identiteitstwijfel is niet langer vrijblijvend of vrolijk, maar bittere ernst.

Kirmiziyüz wil zijn woede invlechten in het raamwerk van het oude Avondland, maar de mildheid van toen gaat niet goed samen met de felheid van nu. Het contrast is groot, het schakelen moeizaam. De verschillende elementen bouwen evenmin op tot een heldere pointe. Maar dat is misschien ook wel niet de bedoeling. Kirmiziyüz werkt aan een vierdelige serie van soortgelijk ‘zelfonderzoek’. En gelukkig is dat onderzoek nog niet af.

Herien Wensink
NRC Handelsblad, 23 september 2011